راهکارهایی برای تشویق به حجاب کودکان
يكی از روش‌های بسيار مؤثر در نهادينه كردن حـجاب و عـفاف در كودكان، تشويق است. تشويق، شيوه‌ای مناسب برايی انگيزش به سوی كارهای مثبت می باشد و كودك و نوجوان را به انجام رفتار نيک تحريض و ترغيب می كند. اميرالمؤمنين علی (ع) درباره نقش پاداش و كيفر در تربيت آدمی می فرمايد: «خـدای سـبحان، پاداش را بر طـاعت و كيفر را بر معصيت خود قرار داده است تا بندگانش را از عذاب خويش باز دارد و به سوی بهشت روانه سازد».
مـقصود از تشويق، پاسخ مثبت در برابر رفتار مطلوب كودک (متربی) است كه آن را به صورت ابـراز مـهرورزی، واگـذاری مسئوليت مناسب به كودک، دادن پاداش و… می توان نشان داد. تنبيه، نقطه مقابل تشويق است. مقصود از تنبيه پاسخ منفی بـه رفـتار نامطلوب متربی است كه با نگاه سرد به كودک هنگام عمل منفی، روی برگرداندن از او، بی اعتنایی بـه كودک هـنگام انـجام عمل نامطلوب، تغيير چهره، محروم كردن كودك از چيزهایی كه دوست دارد، جريمه كردن و… می توان آن را ابراز كرد.
ابن سينا، فيلسوف و انـديشمند بزرگ اسلام، تشويق را ضمانت اجرای تعليم و تربيت و مصاديق تشويق و تنبيه را متنوع و متعدد مـی داند. وی معتقد است كه واكنش مـربی در بـرابر رفتار ناپسند متربی بايد متناسب و تدريجی باشد؛ ابتدا روگردانی، سپس ترش‌رویی، پس از آن ترساندن و آنگاه توبيخ است و مربی در شرايط خاص می تواند به تنبيه بدنی روی آورد.
برای برانگيختن كودكان و نوجوانان به سوی حجاب، بهتر است روش اصـلی، تشويق باشد؛ زيرا تعليم و تربيت اسلامی بر سهولت، محبت و ملاطفت تأکيد دارد و از سوی ديگر، با تشويق می توان انگيزه و ميل کودک به مهر و محبت و قدردانی را تأمين و اعتماد او را جلب كرد. اگر تشويق، مؤثر نباشد و خطا و تـخلفی از مـتربی سر بزند، برای آگاهی دادن به او و جلوگيری از اهمال كاری در انجام امور دينی، می توان ابتدا به انذار و سپس به تنبيه روی آورد.
منظور از تنبيه در اينجا تنبيه بدنی نيست؛ بلكه استفاده از روش‌هایی است كه كودک را از انجام كارهـای نـامطلوب (مثل نماز نخواندن) ناخشنود كند؛ بی توجهی، قهر كوتاه مدت، سرزنش، محروم‌سازی و امثال آن از شيوه‌های تنبيهی است كه بهتر است جايگزين تنبيه بدنی شود.
يكی از سرمايه‌های فطری و ذخـاير طـبيعی كه به مقتضای حكمت الهی در باطن انسان مستقر شده، انگيزه حب ذات است. هر کس بيش از هر چيز، به خود علاقه دارد و از روی فطرت عاشق و شيفته خويشتن است، به گونه‌ای که هيچ چـيز در نـظر آدمـی به اندازه خودش عزيز و مـحبوب نـيست. از سـوی ديگر، خداوند عشق به كمال مطلق و انزجار از نقص را در وجود انسان قرار داده و هر انسانی به صورت فطری متمايل به كامل‌تر شـدن و پيشـرفت اسـت.
تشويق باعث می شود كودک يا نوجوان از كار خود احساس لذت و از خود احـساس رضـايت كند، نتيجه اين چرخه، تكرار رفتار است. تشويق، موجب پيدايش نشاط و رفع كسالت در فرد می گردد و وقتی اين حالت ايجاد شد، اشـتياقش بـرانگيخته شـده و زمينه رشد و كمال او فراهم می گردد.
نكته‌هایی درباره تشويق و تنبيه
بـرای جلوگيری از زيان‌ها و خطرات تنبيه كه ممكن است برای كودک داشته باشد، رعايت اين نكات اهميت دارد:
الف) بايد عمل (مثلا حجاب و عفاف) را تـحسين كرد، نـه كودك را؛ يعنی بايد او را متوجه كنيم كه آنچه ارزشمند است، عمل و صفت اوست.
ب) تـشويق بـايد به جا و به موقع و متناسب با نوع رفتار باشد و روحيه شخص در انتخاب شكل آن (زبانی، رفتاری، مـال، مـعنوی و…) در نـظر گرفته شود.
ج) تشويق بايد باعث ترغيب ديگران شود، نه موجب دل‌سـردی آنـان.
د) تشويق بايد به اندازه و معقول باشد و از حد تجاوز نكند؛ زيرا در اين صورت موجب غـرور شـخص مـی شود، كمتر از اندازه نيز نبايد باشد؛ زيرا نتيجه مطلوب خود را از دست می دهد.
هـ) تشويق وسيله ايجاد انـگيزه اسـت. بـنابراين، نبايد به صورت هدف درآيد و تمام ذهن و فكر كودك را به خود مشغول سازد؛ زيرا در اين صـورت، نـقش بازنده پيدا می كند.
هنگام تشويق بايد علت آن را به کودک بگوييد و اين عمل بايد به گونه‌ای باشد كه او خـود را مـستحق آن ببيند و آن را در درون تأييد كند. تشويق در جمع اثر بيشتری دارد.
در مورد تنبيه نيز بـايد بـه نكات مهمی توجه نمود كه رعايت آن ها در تـرغيب كودكان و نـوجوانان بـرای حفظ حجاب موثر است؛ اين نکات عبارتند از:
الف) تـنبيه، از آخـرين گزينه‌های تربيت است. بنابراين، بهتر اين است که پس از ساير روش‌های تربيتی به كار گـرفته شـود. بايد هدف تنبيه، تربيت فـرزند بـاشد نه تـخليه روانـی مـربی يا والدين.
ب) تنبيه كردن به صورت اخم، قهر كوتاه مدت و يا گرفتن امکانات ( به صورت منطقی) باشد و از تنبيه بدنی خودداری شود.
ج) تـنبيه بـايد به گونه‌ای باشد كه كودک به اشتباه خـود پی ببرد، نه اينكه بـاعث بـه وجود آمدن عقده‌های درونی در آنـان شـود.
د) تنبيه نبايد باعث سرخوردگی كودک شود.
مطالب مرتبط با خیریه گلستان علی(ع): آشنایی با گلستان علی – نشانی ها و اطلاعات تماس – حمایت مالی فرزندان – کمک در تامین نیازهای فرزندان – اخبار و رویدادها – پرسش و پاسخ
جهت کسب اطلاعات بیشتر از مطالب عنوان شده، روی آنها کلیک نمایید.
