روش های تربیت در خانۀ امیرالمومنین (ع)
چگونگی تربیت فرزند یکی از وجوه درخشنده سیمای خانوادگی امیرالمؤمنین (ع) است. در این متن، برآنیم تا برخی از اصول تربیت فرزند و حقوق آنان بر پدر و مادر را از دیدگاه امیرالمؤمنین (ع) بیان کنیم.
1- انتخاب نام نیکو
2- گفتن اذان و اقامه در گوش فرزندان و انجام عقیقه (قربانی گوسفند) برای آنان
3- بازی با فرزندان
اشبه اباک یا حسن واخلع عن الحق الرسن
و اعبد ا لها ذامنن و لا توال ذالاحن
«پسرم، مانند پدرت باش، ریسمان ظلم را از حق برکن! خدایی را بپرست که صاحب نعمت‌های متعدد است و هیچ گاه با صاحبان ظلم دوستی مکن.»
این قطعه، یکی از قطعات اشعاری است که حضرت زهرا (س) در هنگام بازی با فرزندانش زمزمه می‌کرد. بدین شیوه هم آن ها را سرگرم می‌نمود و هم حکمت به آن ها می‌آموخت، چرا که خود امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «کسی که کودکی دارد باید در راه تربیت او خود را تا سرحد کودکی تنزل دهد.»
خود امیرالمؤمنین (ع) نیز در کودکی بازی هایی داشته اند که یکی از آن ها کشتی گرفتن است. نقل است ابوطالب بین فرزندانش و پسر عمو هایشان مسابقه کشتی برگزار می‌کرد و همیشه علی (ع) بر همه پیروز می‌شد و این باعث شادی ابوطالب می‌گردید.
در خانه خود علی (ع) هم بین حسن و حسین (ع) مسابقاتی هم چون کشتی، خطاطی و مسابقاتی در انجام کارهای دیگر برگزار می‌شد، و گاهی پیامبر جهت افزایش این شادی و نشاط حاصل از مسابقه، در جمع ایشان حاضر می‌شدند و به تشویق طرفین می‌پرداختند.
4- رعایت اصل بی طرفی، عدالت و مساوات بین فرزندان
یکی از حساسیت های کودکان جانبداری و توجه خاص پدر و مادر به یکی از فرزندان دیگر است که در روایات بر رعایت عدالت و مساوات بین فرزندان و محبت کردن، هدیه دادن و توجه نمودن به خصوص توجه به حساسیت بیشتر دختران در این مورد تأکید شده است.
به یک نمونه زیبا از دقت حضرت زهرا (س) در این مورد توجه کنید:
پیامبر (ص) حسن و حسین (ع) را به مسابقه خطاطی تشویق نموده، فرمودند: هر کس خط او زیباتر است قدرت او بیشتر است. حسن و حسین (ع) هم هر کدام خط زیبایی نوشتند. اما رسول خدا (ص) ایشان را به مادرشان هدایت فرمود تا اگر در قضاوت نگرانی پیش آمد، با عاطفه مادری جبران شود. زهرا (س) نیز جهت رعایت اصل بی‌طرفی به فکرش رسید. قضاوت نهایی را به تلاش خوشان مربوط سازد لذا گردنبند خویش را پاره کرده بر سر آن ها ریخت و فرمود: «هر کدام از شما دانه‌های بیشتری بگیرد قدرت او بیشتر است.»
5- داشتن برنامه جهت تمرین، تشویق و تربیت عبادی و دینی فرزندان
به طور مثال نقل شده است که حضرت زهرا (س) جهت شب های احیاء فرزندان را در روز خوابانید تا کاملاً استراحت کنند و غذای مناسب و کمتری هم به آن ها می‌داد تا با زمینه مطلوب تری از نظر جسمی و روحی در شب زنده داری شرکت کنند. ایشان با شیوه‌های دیگری کودکانش را در عباداتی مانند نماز، اعمال عبادی ماه رمضان، شرکت در جلسات قرآن و شرکت دادن آنها در امور خیری مثل کمک به مستمندان و دادن صدقه به نیازمندان شرکت می‌داد که نقش مؤثر تربیتی همراه کردن کودکان با خود هنگام انجام عبادات را می‌رساند.
6- مکلف نمودن فرزندان به رعایت ادب و اخلاق اسلامی
تأدیب کودک یعنی ملازم ساختن و مکلف نمودن او به رعایت ادب و اخلاق اسلامی، بدین معنی که هر چند کودک نسبت به حکمت آداب مزبور، درک و فهمی ندارد ولیکن از باب تمرین و تمهید، وی را به انجام آنها مکلف می‌کنیم و مهم این است که کودک خود را در تکلیف احساس کرده، بداند اگر تن به تکلیف ندهد با الزام هایی روبرو خواهد شد. علی (ع) در این باره می‌فرماید: «آن کس که ملکلف به ادب شود، بدی هایش اندک می‌گردد.»
و در روایات داریم زمانی که کودک به 6 سالگی رسید او را به نماز و چنانچه تحمل گرفتن روزه را داشت به انجام آن وادار نمایید.
7- استفاده از فرصتهای مختلف جهت انتقال تجربیات و نصایح
امیرالمؤمنین (ع) و حضرت زهرا (س) از هر موقعیتی برای انتقال تجربیاتشان استفاده می‌کردند. نامه امیرالمؤمنین به امام حسن (ع) یکی از این موارد است.
معرفی شبهات و انحرافات اجتماعی، توصیه به مطالعه تاریخ، انتخاب مسیر مورد علاقه و اشتیاق، تحمل مصائب و مشکلات دنیا، پذیرش مسئولیت در حد توانایی، برقراری نظم در امور زندگی، تشخیص دوست از غیر دوست و ارتباط گرم با خویشان و تکریم آنان از جمله رئوس برخی از این نصایحند.
بدیهی است خانه‌ای که ظریف ترین نکات تربیتی، با چنین دقتی در آن مراعات می‌گردد محل پرورش انسان هایی چون امام حسن (ع) ، امام حسین (ع) و زینب (س) خواهد بود. در پایان بد نیست متذکر شویم که اگر چه امیرالمؤمنین (ع) حقوق زیادی برای فرزندان قائل شده‌اند، اما از آن سو هم وظایفی برای فرزند بر شمرده‌اند که مهمترین آن ها این است که فرزند، پدر و مادرش را در هر چیز مگر در نافرمانی از خداوند سبحان اطاعت و پیروی کند.
مطالب مرتبط با خیریه گلستان علی(ع): آشنایی با گلستان علی – نشانی ها و اطلاعات تماس – حمایت مالی از فرزندان – اخبار و رویدادها – اطلاع از شرایط فرزندخواندگی – خدمات و فعالیت های موسسه – پرسش و پاسخ – ثبت نام خادمین افتخاری
جهت کسب اطلاعات بیشتر از مطالب عنوان شده، روی آنها کلیک نمایید.
