تربیت کودک و نوجوان، از کودکى تا کهولت

تربیت کودک و نوجوان، از کودکى تا کهولت

انسان در طول زندگی مراحلى را از رشد مى‏ پیماید و به تناسب هر مرحله و ویژگى‏ هاى آن، تربیت خاصى را مى‏ طلبد. روانشناسان، کارشناسان تعلیم و تربیت، دانشمندان علوم اجتماعى، فیزیولوژیست ها با نگرش هاى متفاوت به تقسیمِ دوران رشد و تکامل انسان از کودکى تا کهولت پرداخته ‏اند.

برخى کارشناسان تعلیم و تربیت این مراحل را بدین‏ گونه ذکر کرده ‏اند:

1. مرحله شیرخوارگى از تولد تا تقریباً ۲ سالگى
2.  مرحله دایگى یا پرستارى میان ۲ تا ۵ سالگى
3. مرحله کودکستانى میان ۵ تا ۷ سالگى
4. مرحله دبستانى میان ۷ تا ۱۲ سالگى (پایان کودکى)
5. مرحله دبیرستانى (دوره اوّل) از ۱۲ تا ۱۵ سالگى (آغاز نوجوانى)
6. مرحله دبیرستانى (دوره دوم) از ۱۵ تا ۱۸ سالگى
7.  مرحله دانشگاهى از ۱۸ تا ۲۲ سالگى (جوانى)
8.  مرحله بعد از تحصیل، دوران تشکیل خانواده

در متون آموزه ‏هاى اسلامى نیز مراحل رشد و تربیت انسان در ابعاد مختلف جسمانى و روحانى و مادى و معنوى مورد توجه قرار گرفته است. قرآن‏ کریم مراحل آفرینش انسان را از نقطه آغازین خلقت او یعنى هنگامى که خاک به صورت گیاه درآید و به مواد غذایى و سپس خون و نطفه مبدل گردد تا هنگامى که در عالم جنین به صورت علقه و مضغه و… درآید و آماده افاضه روح شود، متذکر مى‏ گردد که طى این مراحل، تربیت تکوینى الهى او را همراهى مى‏ کند و پس از ولادت به بیان سه مرحله رشد، یعنى:

«کودکى، جوانى و بزرگسالى» مى ‏پردازد که در اینجا پاى مسئولیت تربیت انسان به میان مى ‏آید: «هُوَالَّذى خَلَقَکُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَهٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَهٍ ثُمَّ یُخرِجُکُمْ طِفْلاً ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّکُمْ ثُمَّ لِتَکُونُوا شُیوُخاً…» اوست خداوندى که شما را از خاک آفرید، سپس از نطفه و آن‏گاه از علقه تا آن که به صورت کودکى درآورد تا به مرحله رشد برسید و رهسپار دوران پیرى شوید.

و در مناسبتى دیگر به بیان گرایش ‏هاى طبیعى و غریزى انسان در مراحل مختلف رشد پرداخته و مى‏ فرماید: «أِعْلَمُوا اَنَّمَا الْحَیوهُ الدُّنیا لَعِبٌ وَ لَهوٌ وَ زِینَهٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَکُم وَ تَکاثُرٌ فِى الاموالِ وَالاوْلادِ…» بدانید که زندگى دنیا، بازى، سرگرمى، آرایش، مفاخره و افزون طلبى در ثروت و فرزندان است.

این ها خصلت هاى طبیعى و غریزى انسان است که در نظام تربیت اسلامى تعدیل و هدایت می شوند، و بدیهى است که در کنار این ها استعدادهاى متعالى و گرایش هاى معنوى است که شخصیت حقیقى انسان را تشکیل مى‏ دهد و به شیوه متعال و هماهنگ در تربیت اسلامى مورد توجه است.